MIKOŁAJ KOPERNIK
CZŁOWIEK RENESANSU I ODKRYWCA
Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu 19 lutego 1473 roku w rodzinie Mikołaja Kopernika (kupca pochodzącego z Krakowa) i Barbary zd. Watzenrode. Miał troje rodzeństwa: Barbarę, Andrzeja i Katarzynę. Po rychłej śmieci ojca, rodzeństwem zaopiekował się brat matki, wuj Łukasz Watzenrode, który wkrótce potem otrzymał godność biskupa warmińskiego.
Mikołaj wraz z bratem Andrzejem uczęszczał do szkoły św. Jana w Toruniu (niektóre źródła mówią o szkole w Chełmnie), a po jej ukończeniu podjął studia na Akademii Krakowskiej gdzie studiował cztery lata. Po ich ukończeniu otrzymał święcenia kapłańskie – wkrótce wyjechał wraz z bratem do Bolonii, gdzie studiował prawo, a potem do Padwy na studia medyczne. Zarówno w Bolonii jak i Padwie studiował niezbyt gorliwie, z pasją oddając się swemu wielkiemu zainteresowaniu astronomią. Wiosną 1503 roku zakończył studia prawnicze uzyskując na uniwersytecie w Ferrarze tytuł doktora praw. Zarówno studia prawnicze jak i medyczne finansował obu braciom wuj, który sposobił ich do pracy sekretarzy i kanoników u swego boku w kapitule warmińskiej.
Po śmierci biskupa w 1512 roku Kopernik zamieszkał na stałe w wykupionej przez siebie wieży na murach otaczających katedrę we Fromborku. Jeszcze w 1507 roku opracował pierwszy szkic o teorii ruchu ciał niebieskich, a także sporządził dokładną mapę Warmii. W 1513 roku wysłał do Rzymu własny projekt reformy kalendarza. Zapewne już w 1515 roku rozpoczął prace nad swym najsłynniejszym dziełem: De Revolutionibus Orbium Celestium. W międzyczasie w latach 1516 – 1520 przebywał jako administrator w dobrach biskupów olsztyńskich. Tam tez w roku 1520 przygotowywał strategiczne plany obrony Olsztyna przed spodziewanym najazdem wojsk Albrechta Hohenzollerna. Współpracował ze znanym geografem Bernardem Wapowskim przy opracowywaniu mapy Królestw Polskiego i Litwy. Pełnił wiele funkcji publicznych – był posłem pruskim, kanclerzem, administratorem i wizytatorem kapituły warmińskiej. W latach 1517-1519 napisał dwa traktaty monetarne kładąc podwaliny pod teorię monetarną. Dowodzi ona, że tzw. pieniądz „gorszy” wypiera z rynku pieniądz „lepszy”. Teoria ta uzupełniona przez innych ekonomistów w tym Thomasa Greshama nosi dziś nazwę teorii Kopernika-Greshama.
Kopernik opracował też projekt sprawiedliwych cen na chleb. W 1537 roku został przez króla wytypowany na kandydata do stanowiska biskupa warmińskiego (do objęcia stanowiska tego jednak nie doszło). Cały czas Mikołaj Kopernik w wielkiej tajemnicy prowadził obserwacje astronomiczne i dopisywał kolejne spostrzeżenia do powstającej wielkiej pracy na temat budowy układu planetarnego. Zdając sobie sprawę, jakie wzburzenie może ona wywołać w kręgach kościelnych, skrzętnie ukrywał postęp prac. O powstającym dziele wiedzieli tylko nieliczni jego przyjaciele. Dlatego też o postępie w pracy uczonego wiemy tak niewiele. Możemy też przypuszczać, że jego najbardziej kontrowersyjne poglądy zostały bez jego wiedzy złagodzone po wysłaniu pracy do druku w Niemczech.
Ukończenie dzieła w końcu 1542 roku zbiegło się z nasileniem choroby Kopernika. Nie doczekawszy wydania drukiem swego dzieła zmarł 24 maja 1543 roku. Na czym polega wielkość Kopernika jako odkrywcy i uczonego? Nie był przecież pierwszym odkrywcą teorii heliocentrycznej – tą głosił już w III wieku p.n.e. astronom grecki Arystarch z Samos. Nie ustrzegł się też Kopernik błędów w swej teorii, np. błędnie sądził, że planety krążą wokół Słońca po okręgach, a nie torach zbliżonych do kształtu jaja, jak udowodniono dopiero kilkaset lat później. Waga jego dzieła to przedstawienie heliocentrycznej wizji budowy naszego układu planetarnego w taki sposób, że stała się ona naukowo użyteczna i po niezbędnych korektach doprowadziła do wyjaśnienia największej zagadki astronomicznej tamtych czasów – czasów, w których występowanie przeciwko uświęconej boskiej teorii budowy Wszechświata było czynem iście bohaterskim. Kopernik nie występował jednak przeciwko Bogu. Zmieniał jedynie ludzkie rozumienie boskich intencji konstrukcji przestrzeni niebieskich, w których nie układ planet jest najważniejszy lecz człowiek – największe dzieło Boga.
Mikołaj Kopernik żył życiem niezwykle bogatym i aktywnym. Pełnił wiele funkcji kościelnych, administracyjnych i państwowych. Działał i zaznaczył się w wielu obszarach życia społecznego. Interesował się wieloma dziedzinami nauki. Wypowiadał się naukowo w kwestiach prawnych, medycynie, ekonomii, matematyce i teoriach monetarnych. Był typowym a w naszych polskich warunkach, wybitnym myślicielem i człowiekiem Renesansu. Choć znany jest światu głównie jako astronom, my powinniśmy go pamiętać jako człowieka wszechstronnego, łaknącego wiedzy, zgłębiającego zarówno tajemnice doczesności jak i tajemnice Wszechświata.
HYMN SZKOŁY
To nieprawda, że
Słońce wokół Ziemi kręci się
to nieprawda
i każdy o tym wie.
Kopernika myśl,
co zmieniła świat i czas
ona ciągle trwa
pozostając w każdym z nas.
Refren:
Wstrzymał Słońce ruszył Ziemię
Polskie Go wydało plemię
Na sztandarze naszych szkół.
Wierni prawdom tym
tu stoimy teraz my
a planety tańczą
wokół Słońca niczym ćmy.
Patrząc w nieba blask
widząc na nim milion gwiazd
wśród nich możesz ujrzeć
zamazaną Jego twarz.
Refren:
Wstrzymał Słońce ruszył Ziemię
Polskie Go wydało plemię
Na sztandarze naszych szkół
W naszych myślach, sercach, gdy braknie tchu…
Instrumental
Refren:
Wstrzymał Słońce ruszył Ziemię
Polskie Go wydało plemię
Na sztandarze naszych szkół
W naszych myślach, sercach, gdy braknie tchu…